Zielony Latarnik WWF

Uregulowanie koryta rzeki, zabudowanie jej stopniami wodnymi, odcięcie doliny zalewowej wałami przeciwpowodziowymi oraz zrzuty wód zasolonych i zanieczyszczonych z kopalni i zakładów przemysłowych zdegradowały ekosystem Odry. Wysokie temperatury i niski stan wody latem 2022 r. sprzyjały zakwitowi toksycznych alg. W niezdolnej do samooczyszczenia rzece zginęły setki tysięcy ryb, małży i ślimaków. Aby wzmocnić odporność Odry i zapobiec katastrofom ekologicznym w przyszłości, trzeba pozwolić rzece się zregenerować: odsunąć wały od rzeki tam, gdzie to możliwe, utworzyć roślinne i bagienne strefy buforowe, odtworzyć obszary podmokłe i tereny zalesione oraz zrenaturyzować wybrane odcinki, ograniczyć zasolenie i zanieczyszczenie. Jeśli wrażliwy ekosystem Odry nie zacznie się odtwarzać - umrze, a rzeka zamieni się w kanał bez życia, niosący brudną, zasoloną wodę. Podpisz Manifest w sprawie Odry!

Renaturyzacja, czyli przywracanie naturalnej retencji wody i funkcjonowania rzek i ich dolin tam, gdzie jest to możliwe, spowalnia odpływ wody, pomaga zachować ją na czas suszy i obniżyć potencjalną falę powodziową w czasie opadów. Woda ze sztucznego zbiornika może być wykorzystana tylko na niewielkim obszarze w najbliższym otoczeniu zbiornika. Dlatego sztuczne zbiorniki nie są w stanie zapewnić stałego, stabilnego dostępu do wody dla ludności, rolnictwa czy przemysłu w czasie suszy. Największym magazynem wody jest gleba, a najlepszym zbiornikiem retencyjnym - mokradła, które pochłaniają dwutlenek węgla, poprawiają jakość wody, zwiększają różnorodność biologiczną, ograniczają skalę powodzi i łagodzą skutki suszy.

Monitoring rzek powinien być niezawodny i natychmiast alarmować o przekroczeniu norm zanieczyszczeń, aby szybko reagować w sytuacjach kryzysowych. Aż 98,9% polskich rzek jest w złym stanie. Dlatego monitoring wód powinien obejmować wszystkie kopalnie i zakłady przemysłowe zrzucające ścieki do rzek. Zlokalizowane w ich pobliżu stacje pomiarowe będą identyfikować źródła i skład zanieczyszczeń oraz sprawdzać parametry fizykochemiczne na wybranych odcinkach. Pomiary będą przesyłane (w kluczowych punktach - w czasie rzeczywistym) do zintegrowanej, publicznie dostępnej bazy danych. W razie przekroczenia dopuszczalnych norm informacja od razu trafi do odpowiednich służb. Umożliwi to kontrolę nielegalnych zrzutów i pozwoli dostosować ilość legalnych zrzutów do aktualnej kondycji rzeki, zapobiegając kolejnej katastrofie ekologicznej.

Spalanie paliw kopalnych, wycinanie lasów i hodowla zwierząt gospodarskich doprowadziły do znacznego wzrostu ilości gazów cieplarnianych w atmosferze od początku XX wieku, wywołując efekt cieplarniany, nasilenie globalnego ocieplenia i zmianę klimatu. Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu ONZ, sporządzone na podstawie analizy dziesiątków tysięcy publikacji naukowych, wskazują na odpowiedzialność człowieka za postępującą zmianę klimatu na Ziemi. Przeczytaj o zmianie klimatu w pigułce.

Spalanie węgla - paliwa o najwyższej emisji gazów cieplarnianych w czasie spalania - powoduje efekt cieplarniany, szkody zdrowotne i zanieczyszczenie środowiska. Polska, tak jak pozostałe państwa Unii Europejskiej, zobowiązała się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu utrzymania wzrostu średniej globalnej temperatury poniżej 2°C. Celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej, która oznacza maksymalne ograniczenie emisji dwutlenku węgla w przemyśle, transporcie i energetyce oraz zrównoważenie emisji, których nie można uniknąć. Aby go zrealizować, Polska powinna w pierwszej kolejności zrezygnować z węgla do 2030 r., zastępując go zróżnicowanymi i uzupełniającymi się odnawialnymi źródłami energii.

Aby odejść od węgla do 2030 r. i osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r., należy uzyskać nowe źródła energii ze zróżnicowanych i uzupełniających się instalacji odnawialnych źródeł energii, takich jak turbiny wiatrowe czy fotowoltaika, współpracujących z magazynami energii. Jako źródło ciepła może posłużyć geotermia czy pompy ciepła, a uzupełnieniem może być zrównoważona bioenergia, jak np. odpadowa biomasa i biogaz. Dzięki rozproszonej energetyce obywatelskiej - wytwarzanej w małych elektrowniach i zakładach (np. dzięki spółdzielniom energetycznym), lokalne społeczności mogą być współwłaścicielami instalacji, zarządzać nimi i korzystać z wyprodukowanej przez nie energii, bez konieczności przesyłania energii lub transportu paliw na duże odległości. Obniżymy rachunki za ogrzewanie i zapewnimy bezpieczeństwo energetyczne Polski.

Żywność ekologiczna jest odpowiedzią na zapotrzebowanie konsumentów, którzy poszukują produktów wytworzonych z poszanowaniem środowiska i zwierząt, bez stosowania syntetycznych środków  produkcji. Państwo może wspierać rolnictwo ekologiczne za pośrednictwem subwencji i dopłat, a także kreując stałe rynki zbytu, np. zobowiązując szkoły i urzędy publiczne, by produkty ekologiczne stanowiły obowiązkową część zamówienia publicznego na żywność.

Obowiązkowe włączenie produktów rolnictwa ekologicznego do zamówień publicznych zwiększy ich wykorzystanie w żywieniu, redukując stosowanie antybiotyków, syntetycznych środków ochrony roślin i sztucznych nawozów. Żywność ekologiczna jest wytwarzana przy użyciu naturalnych substancji i procesów, z poszanowaniem środowiska i zwierząt. Rolnictwo ekologiczne ma szczególne znaczenie dla ochrony środowiska, różnorodności biologicznej i dobrostanu zwierząt. Z uwagi na swoją pracochłonność zwiększa zatrudnienie na obszarach wiejskich, daje szansę rolnikom na przejście z konkurencji ilościowej na jakościową, zapobiega niekorzystnym zmianom społecznym.

Ze względów zdrowotnych i środowiskowych powinniśmy zwiększać w naszej diecie udział produktów roślinnych, zmniejszając ilość odzwierzęcych. Posiłki szkolne mają ogromne znaczenie w kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych. Wprowadzenie zmian w żywieniu uczniów i uczennic w kierunku diety przyjaznej planecie rekomenduje Komitet Nauki o Żywieniu Człowieka Polskiej Akademii Nauk. Produkcja zwierzęca łączy się z wysokimi emisjami gazów cieplarnianych, dużym zużyciem wody i przekształcaniem gruntów związanym z potrzebą upraw roślin na pasze. Zmieniając naszą dietę na bardziej roślinną, ograniczamy nasz ślad środowiskowy - spójrzmy na to, co jemy!

Edukacja o zmianach klimatu i ochronie różnorodności biologicznej powinna być priorytetem w podstawie programowej. Może zaczynać się na etapie przedszkolnym i być istotnym elementem na każdym etapie edukacji (zobacz Program z Pandą oraz Program Dieta przyjazna planecie), aż po obowiązkowy kurs na uniwersytetach na każdym kierunku. Istotne jest rzetelne przygotowanie nauczycieli i nauczycielek edukacji wczesnoszkolnej. Poznaj ofertę edukacyjną WWF Polska.